BUHAR JENERATÖRÜ VE ALEV veya DUMAN BORULU KAZANLAR

Su buharı (stim); türleri, şekilleri, yapıları, görünümleri,
kapasiteleri ve buhar üretme ilkeleri birbirlerinden çok farklı kazanlardan elde edilir. Bu yazımızda bu özellikler çerçevesinde buhar jeneratörü fiyatlarının nasıl etkilendiğini inceleyeceğiz.
Sözü edilen buhar kazanı başlıca iki ana bölüme ayrılmaktadırlar. Bunlardan birincisi
“Doğal dolaşımlı“ ve ikincisi ise “Cebri dolaşımlı” buhar kazanlardır. Doğal dolaşımlı
kazanlar da kendi aralarında :

1) Alev veya duman borulu,

2) Su borulu ve

3) Hem

Buhar jenaratörü aslında Cebri su dolaşımlı kazan sınıfına girer ve bu bakımdan buhar jeneratörü fiyatları biraz daha ekonomiktir.

su ve hemde alev borulu kazanlar olmak üzere üç bölüme ayrılırlar. Cebri dolaşımlı
kazanlar ise :

1) Cebri su dolaşımlı,

2) Cebri buhar dolaşımlı ve

3) Monotüp veya
tek borulu kazanlar şeklinde sınıflandırılırlar.

Alev veya Duman Borulu Kazanlar

Yakıtın yakılmasıyla oluşan kızgın gazların boruları içinden geçirilerek, borularının
çevresinde bulunan suyu buharlaştırdığı kazanlara “Alev ve duman borulu kazanlar”
veya sadece “Alev boruıu kazanlar” denir.

İkinci Dünya Savaşından bir hayli sonraya kadar, doymuş buhara gereksinme
gösteren ,pıstonlu ıbuhar makineleri .ile donatılmış gemilerde, falev ave duman ıborulu
kazanlardan yararlanıldı. Günümüzde ana kazan görevi yapmamasına rağmen,
kullanılmakta olan bu tür kazanların bir takım yararları bulunmakla birlikte, önemli
sayılabilecek sakıncaları da vardır. Buhar Jeneratörlerinde de bu sakıncaların bazıları bulunmaktadır.

1. Su hacimlerinin büyük oluşu nedeniyle, önemli miktarda suyu depo

edebmnen

2. ‘Su seviyesindeki değişim, su kapasitelerinin büyük oluşu nedeniyle
çok dikkatli bir denetimi gerektirmez.

3. Yakıtın yakıldığı külhan veya ocağın birtara’fı dışında tümü ile suyla

çevrili olması nedeniyle ısı kayıpları az ve kazangenel verimi yüksek
olur.

4. Distile (damıtık) suya gereksinme göstermezler. Bu kazanlarda
içilebilen her türlü su kullanılabilir. Buhar Jeneratörü fiyatlarının daha düşük olmasının sebeplerinden biri de işte bu konudur.

5. Isıtma yüzeyleri küçük, yaklaşık 250 m?” dolaylarında ve bir saatte
üretilen buhar miktarı, nadir olarak 7,5 tonugeçer. Birinci bölümde de
belirtildiği gibi, ısıtma yüzeyi külhan ile baca arasında akan gazların,
kazan içinde temas ettikleri ,yüzeylerdir.

6. Buhar tutma süreleri 10-20 saat arasında değişmektedir. Bu bir kazan
için önemli şekilde uzun ve sakıncalı bir süredir. Buhar jeneratörü fiyatları konusunda yapılan araştırmalarda bu sürenin fiyatlama konusunda bir etkisi olmadığı görülmüştür.

7. Ürettikleri buharın basınç ve sıcaklığı yüksek değildir. Bu basınç
maksimum 20 bar ve ona uyan sıcaklık ise 20400 dolayındadır.

Özellikle son sakınca, yüksek basınçlı kızgın buhar ile çalıştırılan, buhar türbinli
enerji tesislerine uygun olmaması bakımından çok önemlidir.

Genel Yapı

Alev ve duman borulu kazanlar, genel olarak silindir şeklinde yapılırlar (Şekilz4-1).
Bu şekilde biri önden (Şekilz4-1a) ve diğeri enine kesit olarak (Şekilz4-1b) belirtilen
iki şekil görülmektedir. Katı veya sıvı yakıtlar, külhan (B) veya çoğunlukla ocak adı
verilen ve buharlaştırılacak su ile çevrili bölümde yakılır. Yakıtın yakılması ile oluşan
kızgın gazlar, yanmamış yakıt partiküllerini de taşıyarak buhar jeneratörü içerisindeki “Cehennemlik”, “Yanma
odası” veya “Kombasçın çembeı” adları verilen ve tüm yüzeyleri suyla çevrili bölüme
gelir. Burada, eğer varsa, gazların içindeki karbon partikülleri de yanar. Bu nedenle
cehennemlik (F), külhandan sonra buhar kazanı içerisindeki en sıcak yeridir. Isısının bir bölümünü
cehennemlik aynaları. yan duvarları ve tavanı ile suya veren gazlar, alev ve
payanda borularının (0) içlerinden geçerek duman sandığına (U) ulaşırlar. Bu
geçişleri sırasında da üzerlerindeki ısının bir bölümünü kaybeden gazlar, bacanın
oturduğu yer olan apteyk veya baca kaidesi yolu ile bacaya ve oradan da atmosfere
atılırlar. Çoğu zaman gemilerde yararlanılan alev borulu kazanlarda duman sandığı
(U) ile apteyk arasına “Erhiyter” adı verilen bir hava ısıtıcısı da yerleştirilir.

Alev borulu buhar kazanı çap yönünde olmak üzere 2/3’ü su ve 113’ü ise buhar
hacmi olarak düzenlenmiştir. Su hacmi veya “Su bölgesinde” ya da “Su mahallinde”
bulunan büyük miktardaki su nedeniyle, fayraptan buhar tutuluncaya dek önemli bir
süre gereklidir. Bunun nedeni kazan içindeki su dolaşımı veya sirkülâsyonun yavaş
olmasıdır. Ozellikle buhar jeneratörü cehennemlik ve külhan çevresinde su oldukça hareketsizdir.
Oldukça durgun bölgelerin bulunuşu alev ve duman borulu kazanlardaki dolaşımın
yavaş olmasına yolaçar, bu durumu buhar jeneratörü fiyatları konusunda da oldukça etkilidir. Böylece buhar tutma süresi uzar. Ayrıca önemli miktardaki
suyun kaynama sıcaklığına kadar ısıtılması gereği de buhar tutma süresinin uzun
olması nedenlerinden biridir.

Şekilz4-1’de külhan çerçevesi A, külhan B, kıvrık saçtan yapılmış külhan saçı C,
cehennemlik E, cehennemlik ön aynası (boru aynası) F, cehennemlik arka aynası
(masura aynası) G, cehennemlik tavanı l, alev ve payanda boruları O, kazan ön
aynası R, kazan arka aynası P, duman sandığı U, payandalar T, masuralar H, köprü
payandalar (girder steyler) S, kazan zarfı U, iç buhar borusu Y, ana stop valf 2 ve
cehennemiiği külhana bağlayan flenç D harlı ile belirtilmişlerdir.

Alev ve duman borulu kazanlar genel olarak: 1) Ters alev borulu, 2) İki taraftan
fayraplı ters alev borulu ve 3) Doğru alev borulu kazanlar olmak üzere üç sınıfa
ayrılmaktadırlar. Şekilz4-2’de yapılmakta olan iki tane üç külhanlı ters alev borulu